کروماتوگرافی چیست؟

کروماتوگرافی یک روش تحلیلی است که به طور معمول برای جداسازی اجزای تشکیل دهنده یک مخلوط شیمیایی بکار می‌رود. در نتیجه، با روش «کروماتوگرافی» (Chromatography)، به خوبی می‌توان اجزای تشکیل دهنده مخلوط‌ها را تحلیل و بررسی کرد. روش‌های مختلفی در کروماتوگرافی وجود دارند که عبارتند از: کروماتوگرافی مایع، کروماتوگرافی گازی،‌ «کروماتوگرافی تبادل یونی» (Ion-Exchange Chromatography) و «کروماتوگرافی میل ترکیبی» (Affinity Chromatography) که همه این روش‌ها اساس یکسانی دارند.
کروماتوگرافی یک روش جداسازی است که هر شیمیدان و بیوشیمیست با آن آشنایی دارد. فرض کنید که دو واکنش‌دهنده A و B داشته باشیم و آن‌ها را با یکدیگر وارد واکنش کنیم تا فرآورده‌ی C را تولید کنند. در پایان واکنش، مخلوطی از فرآورده C و واکنش‌دهنده‌های A و B داریم که در واکنش شرکت نکرده‌اند. کروماتوگرافی به ما کمک می‌کند تا واکنش‌دهنده‌ها و فرآورده‌ها را در مخلوط از یکدیگر جدا کنیم و به خوبی بتوانیم فرآورده C را مورد بررسی قرار دهیم.
تصویر سمت چپ، یک کروماتوگرافی لایه نازک را نشان می‌دهد. کافی است تا چند قطره از مخلوط را در پایین این ورقه‌ شیشه‌ای بریزیم. این ورقه شیشه‌ای با لایه‌ نازکی از سیلیکا اندود شده است. انتهای این ورقه را در ظرفی قرار می‌دهیم که حاوی حلال آلی مناسبی باشد. به کمک نیروی «مویینگی» (Cappillary)، ماده حلال در روی ورقه‌ای شیشه‌ای به سمت بالا حرکت می‌کند و همانطور که در تصویر مشخص است، اجزای مخلوط حاصل به هنگام حرکت به سمت بالا، در ۳ نقطه با رنگ‌های مختلف از یکدیگر جدا شده‌‌اند.

کروماتوگرافی ستونی
در حالت دوم که در سمت راست تصویر بالا دیده می‌شود، از یک ستون شیشه‌ای استفاده شده که از پایین به یک شیر متصل است. این ستون را با سیلیکا‌ژل و حلال آلی پر می‌کنیم. در مرحله بعد، مخلوط حاصل از واکنش را به آرامی از بالا اضافه و شیر پایین را باز می‌کنیم تا مخلوط در ستون حرکت کند. همانطور که ملاحظه می‌کنید، در نهایت، مخلوط حاصل با سه نوار رنگی جدا می‌شود که می‌توان هر کدام را جداگانه جمع‌آوری کرد.